BURSA'DA TARIHI YAPILAR | KAPLICALAR

Bursa Kaplıcaları ve Şifalı Suları 

Bursa, şifalı su ve kaplıcaları yönünden tarih boyunca son derece zengin bir şehir olma özelliğini her zaman korumuştur. Ne var ki bu suların bir kısmı günümüze ulaşmış, bir kısmı da ulaşamamıştır. Bursa’nın şifalı sularının banyosunun yanı sıra içme, solunum yolları, sinir, eklem, kas romatizmaları, gut, aşırı şişmanlık, kadın hastalıkları, böbrek ve safra yolları hastalıklarını da iyileştirme özelliği bulunmaktadır. 

Bursa, Roma döneminden itibaren şifalı suları ile ilgi çekmiş, Roma imparatorları Traianus (98-117) ve Hadrianus (117-138) dönemlerinde Bursa'da çeşitli yapıların yapıldığı ve Justinianus (527-565) zamanında da Çekirge'de hamamlar yapıldığı bilinmektedir. Bizans döneminde de hamam ve şifa kaynağı ılıcaların yapımına devam edilmiştir. 
Bursa'nın kaplıca suları şehrin batısındaki Bademli Bahçe ve Çekirge yörelerinden çıkmaktadır. Her iki bölgeden çıkan suların kimyasal analizleri farklı sonuçlar vermektedir. Osmanlı döneminde Bizans devrinden kalan hamamların onarımı yapılmış ve yeni kaplıcalar inşa edilmiştir. Bu kaplıcaların en tanınmışları Kükürtlü, Eski Kaplıca, Yeni Kaplıca ve Koca Mustafa Paşa Kaplıcaları’dır. 

Bursa şifalı sularından, kaplıca ve hamamlarından isimleri bilinip günümüze ulaşamayanlar; Vakıfbahçe Kaynağı, Zeyni Nine, Horhor Kaynağı, Havuzlu Park, Garipleraltı kaynağı, Cin Hamamı, Küplüce Kaynağı, Kükürtlü Kaynağı, Yeni Kaplıca, Kaynarca Kaynağı, Kara Mustafa Kaynakları, Şeyhi Bahçesi Kaynağı, Kabak Eşref Bahçesi Kaynağı, Bekar Hamamı, Armutlu Hamamı, çekirge Hamamı, Boyugüzel Kaplıcası ve Van Hamamı’dır. Günümüze ulaşabilenler ise; Armutlu Kaplıcaları (banyo, içme ve çamur olarak romatizma, gut, aşırı şimanlık, kadın, deri ve idrar yolları hastalıklarında kullanılmaktadır), Oylat Kaplıcası (banyo olarak romatizma, deri ve kadın hastalıklarında kullanılmaktadır), Çitli Maden Suyu (içme olup, mide, karaciğer, idrar yolu hastalıkları, safra ve böbrek taşları ile kum dökücü olarak kullanılmaktadır), Bakmaca Maden Suyu (hazmı kolaylaştırıcı, mide, bağırsak, idrar yolu ve karaciğer hastalıklarında kullanılmaktadır), Ekşi Su’dur (hazım bozukluklarında içme olarak kullanılmaktadır) . 

Bunların yanı sıra Keleşpınar Ilıcasının banyo olarak kullanıldığında vücudu rahatlatıcı etkisi vardır. Meneviz İçmesi’nin hazmı kolaylaştırıcı, Ağaçhisar Ilıcası ve Çamuru’nun ağrılı hastalıklara, uyuz başta olmak üzere deri hastalıklarında, Ilıcaksu, Sağdat Ilıcası’nın ağrılı hastalıklarda, Şükriye Çamuru’nun uyuz ve deri hastalıklarında etkili olma özellikleri bulunmaktadır. 


      

 Eski Kaplıca (Osmangazi) 

Bursa’nın en büyük ve en eski kaplıcasıdır. Çekirge meydanında, Acemler’e inen yolun solunda, cadde seviyesinden aşağıdadır. 

Bizans dönemine tarihlenen eski bir hamam kalıntısının aynı yerde bulunuşundan ötürü Eski Kaplıca ismi verilmiştir. Kaplıcayı Sultan I.Murad çifte hamam olarak yaptırmış, Sultan II.Beyazıt 1511’de hamama bir soğukluk ilave etmiştir. 

Soğukluk yarım kubbelerle desteklenmiş ve iki kubbe ile örtülmüştür. Ortada küçük bir havuzu bulunmaktadır. Ilıklığın üzeri ise sekiz sütunun ve bunları birbirine bağlayan yuvarlak kemerlerin taşıdığı bir kubbe ile örtülmüştür. Sıcaklık kısmında mermer aslan ağzından boşalan sıcak su  önce 1.35 m. derinliğindeki bir havuza, oradan da 7.00 m. derinliğindeki diğer havuza akmaktadır. Aslan ağzının bulunduğu yerde de 1675 yılına ait kitabeli bir ayna taşı dikkati çekmektedir. Havuzun çevresindeki sekiz sütun ve başlıkları Bizans dönemine tarihlendirilmiştir. 

Kaplıcanın üzeri daha önce kurşunla kaplı iken, daha sonraki onarımlarda kiremit çatı ile kaplanmıştır. Kaplıca, 1629, 1630 yıllarında ve XIX.yüzyılda onarılmıştır. 
Yeni Kaplıca (Osmangazi ) 
Çelik Palas'ın önünden sağa dönen yol bu kaplıcanın yanından geçmektedir. 

Bu kaplıca Kanuni Sultan Süleyman'ın Veziri Rüstem Paşa tarafından 1552 yılında yaptırılmış, yapı malzemesini de Demirtaş Hamamından satın almıştır. Kaplıcanın bina eminliğini Kerim Bey yapmıştır. Kanuni Sultan Süleyman’ı da iyileştiren bu kaplıca cilt, bağırsak, romatizma ve mesane hastalıklarına iyi gelmektedir. 

Kaplıcanın soğukluğu oldukça geniş iki büyük kubbe ile örtülüdür. Tek kubbeli soğukluktan, ortasında büyük bir havuzun bulunduğu sıcaklığa geçilmektedir. Sıcak su aslan ağzından akarak seyrine doyum olmaz bir görünüm ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra sıcaklığın girişinde üzerleri küçük kubbelerle örtülü odalar sıralanmışlardır. Bu odalardan sağdakine, suyunun sıcaklık derecesinin yüksek olmasından ötürü halk arasında “Eşek Terleten” ismi verilmiştir. 

Kaplıcanın duvarları çini, tabanı mozaiklerle kaplı olup, bunların hepsi döneminin en güzel örneklerindendir. 
Kükürtlü Kaplıcaları (Osmangazi)
Çelik Palas’tan Çekirge’ye giden yolun solunda Kükürtlü Bahçesi’nin arkasındadır. 

Kaplıcanın erkekler kısmını Sultan I.Murad Hüdavendigâr, kadınlar kısmını da Sultan II.Beyazıt yaptırmıştır. İlk yapılan bölümlerden birinde çapraz, diğerinde düz tonozla örtülü iki eyvan vardır. Ufak bir halveti ve helası mevcuttur. Bunlardan Sultan II.Beyazıt’ın yaptırdığı bölüm daha büyük tutulmuş, duvarlar ve kubbe kesme taştan yapılmıştır. Diğer bölümlerde çapraz ve düz tonozlu eyvanlar, küçük bir de halvet yer almıştır. 

Kaplıcanın üzeri kiremitle örtülüdür. Yapı 1681-1682 yıllarında büyük bir onarım geçirmiştir. Son yıllarda Uludağ Üniversitesi birimlerine geçen kaplıca aslına uygun şekilde geniş çaplı onarımdan geçirilmiştir. 
Oylat Kaplıcaları (İnegöl)
İnegöl'ün 27 kilometre güneyinde Uludağ eteklerinde 840 m. yükseklikte yer almaktadır. Aynı zamanda Oylat, çam ağaçları arasında şifa kaynağı bir kaplıca ve mesire yeridir. 

Oylat Kaplıcaları suyunun özellikleri bakımından dünyada 2. sırada yer almaktadır. Oylat suyunun en büyük özelliklerinden birisi içilebilmesi ile de şifa sağlamasının yanı sıra 40 derece kaynayarak doğal haliyle kullanıma hazır olmasıdır. Oylat Kaplıcaları özellikle ağrılı sinir hastalıkları için bir şifa kaynağıdır. 
Kara Mustafa Suyu

Bursa - Mudanya yolu üzerinde bulunan Kara Mustafa Hamamı’nın suyunun kaynağıdır. Kara Mustafa Hamamı’na ulaşan üç menbanın debilerinin toplamı 6,2 It / sn veya 28 masuradır. Bu hamama akan suların ikisi sıcak, biri soğuktur. Sıcak suların menbaalarının yerleri tam bilinmediği, sıcaklığının ise 550 C olduğu tespit edilmiştir. Kokusu yoktur. Soğuduğu zaman normal sular gibi içilir. Çok berrak olduğu için Gümüşsuyu da denilmektedir. 
Tümbüldek Kaplıcaları (Mustafakemalpaşa) 
Mustafakemalpaşa’nın 15 km. güneyinde, Akarca Köyü içerisinde bulunan Tümbüldek Kaplıcaları’nın çok eski yıllardan beri varlığını sürdürdüğü sanılmaktadır. Nitekim Akarca' dan 2 km. uzaklıkta bulunan Bahariye Köyü'ndeki tarihi hamam kalıntıları buna işaret etmektedir. Harabelerden sökülen sütunlar 1895 'te Tümbüldek Hamamı onarılırken kullanılmıştır. 

Eczacı Şeref Bey tarafından 1895’te yaptırılmış olan hamam mirasçıları tarafından Özel İdareye satmış, ardından da 1935 tarihinde hamamı belediye satın almıştır. Kadınlar ve erkekler kısmı bulunan Türk yapısı iki kubbeli hamam 1973-1980 yıllarında onarılmış ve etrafına dinlenme evleri yaptırılmıştır. 

Kaplıcanın soğuk kaynağı 21oC, sıcak kaynak suyu ise 50.C’dir. Her ikisi de kimyasal yönden aynı özellikleri taşır. Sodyum-kalsiyum bikarbonatlı yapıdaki bu suların mineral miktarı litrede 2,8 ve 2,7 gramdır. Soğuk suda 700 mg/lt, sıcak suda 400 mg/lt CO2 bulunur. Sularda amonyum olmasına karşın, nitrit bulunmamaktadır. Romatizma başta olmak üzere bir çok hastalığa iyi geldiği inanılan Tümbüldek Kaplıcaları aynı zamanda bir mesire yeri olarak ta kullanılmıştır. 
Termal Turizm Merkezi (Osmangazi) 
Bursa, Armutlu'nun kuzeyinde ve Armutlu Belediyesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Armutlu il merkezine 2km. uzaklıktadır. Kaplıca suyu sülfatlı, bikarbonatlı, klorürlü, kalsiyumlu, sodyumlu ve karbondioksitli bir bileşime sahiptir. Su ısısı 57 oC, PH değeri ise 6,2-6,5’dir. İçme ve banyo olarak kullanıldığında; romatizma, kalp ve kan dolaşımı, kadın, sinir ve kas yorgunluğu, sinirsel rahatsızlıklar, beslenme bozukluğu gibi hastalıklara iyi geldiği bilinmektedir.

Kaynak2

Eski Kaplıca

Su sıcaklığı :45°C
Kent merkezindeki sular, Uludağ’ın kuzey eteklerinden çıkar. Kaplıca tesisleri, genellikle çekirge kentinde toplanmıştır. Sular, kalevi, toprak alkali, radyoaktivitelidir. 
Bursa ili şifalı suları, Uludağ eteklerindeki bir çatlaktan kaynar. Yeryüzüne yaklaşırken geçtikleri ayrı yollar nedeni ile, suların madenlerinde ve sıcaklık derecelerinde farklılıklar olur. Böylece kaplıcalar ikiye ayrılır.
Bursa’nın şifalı sularının büyük bölümü, deniz düzeyinden 220 m. Yüksekte kurulu Çekirge bölgesindedir. Çekirge’nin asıl su sıcaklığı 45C’nin üstündedir. Halk arasında Çelikli adıyla anılan bu sular, Çekirge’nin en yukarı bölümünde Vakıfbahçe denilen bir yerden kaynar. Bu sularda çeşitli maden eriyikleriyle zengin kimyasal madenler, gazlar ve yüksek radyoaktivite vardır. Çekirge’de Türk hamamının tüm özelliğini taşıyan bir kaplıcadır. 
İki kubbeli soyunma yeri ile, kubbeli banyo yeri ve soğukluğu vardır. Son yıllarda onarım görmüş ve bir bölümü kadınlar için ayrılmıştır.

Çelik palas

Su sıcaklığı :45°C
Bu sularda çeşitli maden eriyikleriyle zengin kimyasal madenler, gazlar ve yüksek radyoaktivite vardır. 
Çekirge sularından bir bölümü cam borular içinde, hiçbir değeri bozulmadan Bademlibahçe mevkiinde yapılmış olan Çelik palas oteline getirilmiştir. Çelik palas, Atatürk’ün talimatı ile yapılmış, adı da onun tarafından verilmiştir. Çelik palas'a daha sonra bir otel ilave edilmiş yaklaşık 140 odalı bir kuruluş oluşmuştur. 

Odalarından çelikli su akan Çelik palas’ın yüzme havuzu ise dünyada eşi olmayan bir eserdir. Bursa hamamlarının en büyüğüdür. Fizik tedavi bölümleri, sauna ve jimnastik salonu ile devamlı açıktır. 
Çekirge sularında az ölçüde demir vardır. Aktığı yerleri kırmızı pas rengine boyadığı için, bu sulara “Çelikli” adı verilmiştir. Çekirge suları ile tedavinin özü banyodur. Büyük havuzlu hamamlarda devamlı çıkan radyoaktivite, hamamın kubbesinin altında biriktiğinden burada banyo için bulunanlar, dolaylı olarak buğulama da yapmış olurlar. 
Çekirge Kaplıca suları, romatizma, nevrit, cilt, idrar yolları ve kadın hastalıklarına iyi gelir.

Kükürtlü Kaplıcası

Su sıcaklığı :82°C
Bursa bölgesi şifalı sularının en zengin kaynağıdır. Dakikada 120 litre su verir. Hamam bölümü Bizans döneminden kalmış, sonra Hüdavendigar Murad restore ettirmiştir. Yüzyıllarca halka açık olan kaplıca, son yıllarda, Uludağ Üniversitesi bünyesinde hizmete sokularak halkın yararlanmasına kapatılmıştır.Romatizma, cilt, karaciğer hastalıklarına üstün şifa kaynağıdır.

Yenikaplıca ve Kaynarca Hamamı

Su sıcaklığı :84°C
Yenikaplıca, Bursa-Çekirge yolu üzerindedir. Kanuni Sultan Süleyman’ın damadı ve başvezir Rüstem Paşa tarafından 1555 yıllarında yaptırılmıştır.
Yenikaplıca, üçü büyük olmak üzere, toplam on kubbeyle örtülü, klasik dönem Osmanlı yapıtlarındandır. Diğer kubbeli hamamlarda olduğu gibi, soyunmalık, soğukluk, sıcaklık bölümlerinden oluşmuştur. Muhteşem kubbesi, kırk kurnanın bulunduğu geniş havuzu, tarihi çinileri ve egzotik ve gizemli bir dünyayı andıran “üşük terleten”i ile görülmeye değer bir tarih abidesidir. Günümüzde otel olarak da hizmet vermektedir. Özel banyoları, turistik bölüm, masaj ve spor salonu vardır. Yapının sonradan eklenen kaynarca bölümü ise, yalnız kadınlara tahsis edilmiştir. Yüzme havuzu ve kurnalı yıkanma bölümü ile otel işlevini gören bölümlerden oluşur. Yeni kaplıca şifalı suları, cilt hastalıklarından, iç hastalıklarına, şişmanlık ve solunum yolu hastalıklarına kadar birçok bedensel rahatsızlıklara etkin şifa kaynağıdır.

Karamustafa Kaplıcası

Su sıcaklığı  54°C dir
Bursa-Çekirge-Mudanya yolu üzerinde, Yenikaplıca’nın hemen yanındadır. Bizans döneminden kalmış ve daha sonra bugünkü şekliyle, Rüstem Paşa’nın ağası Kara Musatfa Paşa tarafından 1490 yılında yaptırılmıştır. 
Erkekler ve aileler hamamı olmak üzere iki bölümden oluşur. Ayrıca 25 odalı oteli çocuk oyun alanı ile hizmet veren, dinlenmeye müsait bir tesisdir. 
Su verimi az olduğu için, büyük havuzu yoktur. Küçük bir havuzu vardır. Ayrıca hamamın içinde yuvarlak bir yalak bulunur. Su, bunun dibinden kaynar. Bu yalağın, kısırlık için şifalı olduğu söylentileri nedeniyle kadınlar yalağın içine oturarak banyo şeklinde girerler. 
Dipten kaynayan 45 derecedeki su, rahim tedavisinde etki sağlar. 15-20 dakikalık duş, rahim etrafındaki iltahapları giderir ve bu tedavi ile doğurmayan kadınlar, çocuk sahibi olurlar. 
Bursa'da radyoaktivitesi en zengin kaplıca, Kara Mustafa’dır. Sodyum bikarbonatlı bir sudur. Kaplıca suları en çok sodyum ve kalsiyum içerir. Romatizma, nevralji, gut, egzama, kemik kırıklarında, kadın hasatlıklarında etkin şifa kaynağıdır.

Adliyeköyü İçmeleri

Su sıcaklığı :21°C
Gemlik ilçesine bağlı adliye Köyü’ndedir. Bağlık bahçelik bir yerdir. Karaciğer, safra yolları hastalıklarında faydalı bir içmedir.

Akarca Maden Suyu

Su sıcaklığı :17°C
Mustafa Kemal Paşa ilçesi, Akarca Köyü’ndedir. İçimi nefis bir sofra suyudur. Aç karnına içilirse, karaciğer, safrakesesi ve idrar yolları hastalıklarına iyi gelir.